کیوان پهلوان
اینکه استاد شجریان به صراحت می‌گوید در این کار موفق بودم، یعنی موسیقی ایران را نجات داده‌ام، به نوعی توهین و بی‌توجهی به تمام استادان، پبشکسوتان و موسیقی‌دانان برجسته‌ای است که تا به حال آمده‌اند و زیسته‌اند و رفته‌اند و بزرگان ناشناخته‌ای که در آینده خواهند آمد. این نکته را هم باید گفت که با نبودِ پایور، لطفی، مشکاتیان و… شجریان آن اوج به دست آورده را تا حدودی از دست داد چراکه آهنگساز و نوازنده خوب بر کیفیت صدای آوازخوانان می افزایند و همچنین برعکس.
مهدی فیروزیان به درستی در مقاله «کم‌کوشی و کم‌هوشی در گاه فراموشی» که جدیداً در کانال‌ها و گروه‌ها انتشار یافته و من نیز در کانال خود قرار داده‌ام، می نویسد: «همایون شجریان، که نگارنده در شمار دوستداران پر و پا قرص اوست، در این سال‌ها به‌کرّات ثابت کرده است که شعرشناس نیست و فرق چندانی میان کلام عالی و دانی نمی‌بیند.»
خوانندۀ خوب می‌باید هم شعر ِخوب بخواند و هم خوب شعر بخواند. یعنی شعری را برگزیند که ارزش هنری داشته باشد و آن شعر را نیز درست اجرا کند. عیب همایون این است که به خواندن شعرِ بد روی آورده است. (هرچند آن را هم چنان زیبا می‌خواند که خوب جلوه می‌کند)
عیبِ نداشتن دانش ادبی چنان فراگیر است که کمابیش در این زمینه تفاوتی میان خوانندگان موسیقی ایرانی وجود ندارد؛ اما عیبِ نشناختنِ شعر خوب از بد را می‌توان تا حدّی پوشیده نگه داشت.
برخی خوانندگان هرچند چندان که باید برای کسب دانش ادبی نکوشیده‌اند، دست‌کم با هوشمندی روشی برگزیده‌اند تا کم‌دانش بودنشان کمتر نمود پیدا کند. برای نمونه پدر بزرگوار همین هنرمند ارزنده، یعنی زنده‌یاد محمدرضا شجریان، با وجود لغزش‌های بزرگ و کوچک بسیاری که در خواندن اشعار داشت، اغلب به سراغ شعر شاعران بزرگ می‌رفت. بدیهی است که در دیوان حافظ، سعدی و عطار و… در شعر کهن و در اشعار سایه، اخوان ثالث، مشیری و… در شعر معاصر، سخنِ سست و ناتندرست کم پیدا می‌شود و به همین سبب احتمال راه یافتن شعر ضعیف در کارهای موسیقایی شجریانِ پدر کم بود.
اگر کارنامۀ هنری ایشان را بررسی کنید (نگارنده این کار را در مورد آوازهای او در مقاله‌ای به انجام رسانده است) با مجموعه‌ای از اشعار ارزشمند و کم‌نظیر مواجه می‌شوید.
اگر کسی توانایی تمیز دادن شعر خوب و بد را نداشته باشد، بهترین راه برای او برگزیدن همین روش است؛ ولی اگر خواننده‌ای شعرشناس باشد می‌تواند به سراغ شاعران کمتر شناخته‌شده یا گمنام هم برود و شعرهای خوبی بیابد. همایون شجریان با دریغ نه از دانش ادبی بهره‌‌ای دارد و نه از این هوشمندی که در پدر بزرگوارش سراغ داشتیم. ازهمین‌رو روزبه‌روز آثار او از دید ادبی رو به تنزل دارد.
۱ نظر